FORUM GEOLOGICZNE

Piotr Przybyszewski

Pamiętnik znaleziony w glinie - zapis zmian klimatycznych epoki lodowcowej, utrwalony w osadach warwowych.

Północny brzeg (skarpę) Narwi od zapory w Dębe w kierunku Zegrza Północnego budują początkowo piaski przechodzące w piaski ilaste, następnie w iłowce piaszczyste, w końcu gliny. Po przejściu ok. 500 m brzegiem skarpy, po bardzo trudnym terenie, gęsto zarośniętym kolczastą roślinnością (bardzo przydatna jest maczeta) natrafiamy na naturalną odkrywkę osadów warwowych w postaci ściany długości ok. 35 m wysokości ok. 1 piętra, u stóp której nagromadzone zostały sięgające do samej wody usypiska materiału nagromadzonego wskutek ruchów masowych ściany.

Album [link widoczny dla zalogowanych] zawiera zdjęcia osadów powstałych 10-12 tysięcy lat temu na dnie jeziora leżącego na przedpolu lodowca. Zdjęcia ukazują osady warwowe, charakteryzujące się występowaniem na przemian jasnych i ciemnych warstw. Warstwy jasne powstały w lato, gdy z topniejącego lodowca do jeziora wpływały duże ilości wody zawierającej materiał mulisty i piaszczysty. Jasna barwa osadów letnich jest skutkiem dobrego odstępu tlenu. Odmienne osady powstawały zimą, gdy ustawał dopływ wód z lodowca, a jezioro pokrywała gruba warstwa lodu. Wskutek opadania w nieruchomej toni jeziora bardzo drobnego materiału ilastego powstawały warstewki o barwie ciemnej, zazwyczaj cieńsze niż warstewki jasne. Wyczerpywanie się tlenu po zamarznięciu jeziora skutkowało stopniowym przechodzeniem warstw jasnych w ciemne, natomiast warstw ciemne przechodzą w jasne ostro, co tłumaczy się intensywnym dopływem wód bogatych w tlen i w bardziej gruboziarniste osady, gdy lody ruszały. Osady warwowe przedzielane są niejednokrotnie ławicami piaskowców mulistych, warstwowanych skośnie bądź faliście, powstających w warunkach bardzo intensywnego napływu wód niosących osady o grubszych ziarnach. W jednym miejscu odsłonięcia widoczne jest bardzo silne zaburzenie poziomego ułożenia osadów, będące najprawdopodobniej skutkiem osunięcia się słabo jeszcze związanej warstwy osadów po stromym podwodnym stoku jeziora. Zarówno warstwy pod obszarem zaburzeń, jak i nad nim leżą poziomo. Z przebiegu warstw osadów można odczytać zmiany klimatyczne jakie zachodziły w tym miejscu kilkanaście tysięcy lat temu. Grube warstwy jasne świadczą o długich, ciepłych porach letnich, natomiast jeśli warstwy ciemne są grubsze może to świadczyć o surowej i długiej zimie.

Przeprowadziłem wstępne badania ogólnej budowy odkrywki oraz najniższych ławic.

Ławice brunatno - kremowych warw, przedzielane warstwami rdzawych piaskowców i iłowców leżą poziomo, zgodnie, za wyjątkiem niewielkiego odcinka na wschodnim skrzydle odkrywki, gdzie ławica iłowców warwowych jest bardzo silnie zaburzona.

Opisano następujące formy ukazujące się w odsłonięciu.

1. Ławica Ł1 nie zmierzonej miąższości (z powodu zapadania ławicy pod usypisko), leżąca horyzontalnie, zgodnie z ławicą stropową, zbudowana z mułowców piaszczystych barwy żółtawej, słabo zwięzłych, warstwowanych faliście i skośnie. Miąższości nie zmierzono - ponieważ ławica zapada pod usypisko.

2. Ławica Ł 2 o miąższości 1-2,2 cm, leżąca horyzontalnie, zgodnie z ławicami sagową i stropową, zbudowana z iłowców barwy brunatnej, dosyć zwięzłych, (z trudem dają się łamać w palcach), o słabo zaznaczonej oddzielności warstwowej. W ławicy tej znaleziono formy przypominające zmumifikowane mchy.

3. Ławica Ł3 o Miąższości 15 cm, leżąca horyzontalnie, zgodnie z ławicami sagową i stropową, zbudowana z piaskowców mulastych barwy żółtawej, słabo zwięzłych, (z łatwością dają się łamać w palcach), o wyraźnie widocznym w obrębie ławicy warstwowaniu falistym i silnie zaburzonym.

4. Ławica Ł4 o Miąższości 10-11 cm, leżąca horyzontalnie, zgodnie z ławicami spągową i stropową, zbudowana z piaskowców mulastych barwy rdzawo szarej, słabo zwięzłych, (z łatwością dają się łamać w palcach), bez warstwowania w obrębie ławicy.

5. Ławica Ł5 o miąższości 3-3,5 cm, leżąca horyzontalnie, zgodnie z ławicami spągową i stropową, zbudowana z piaskowców mulastych barwy rdzawej, słabo zwięzłych, (z łatwością dają się łamać w palcach), warstwowana faliście obrębie ławicy.

6. Ławica Ł6 o miąższości 45 cm, leżąca horyzontalnie, zgodnie z ławicami spągową i stropową, zbudowana z warw (para złożona z jasnej i ciemnej warstwy) szarych mułowców i brunatnych iłowców. Mułowce są słabo zwięzłe natomiast iłowce stosunkowo silnie zwięzłe. Warstwowanie horyzontalne, nie zaburzone w obrębie ławicy. Naliczono: 29, 23,23,25,25 warw. U spągu, warstwy ciemne mają grubość 0,8-1 cm, natomiast warstwy jasne są cieńsze i mają grubość ok. 3 mm, w miarę posuwania się ku stropowi grubość warstw staje się coraz bardziej wyrównana i wzrasta do ok. 2 cm. Przejście od warstwy ciemnej do leżącej wyżej jasnej jest ostre, natomiast od jasnej do leżącej wyżej ciemnej jest stopniowe.

7. Ławica Ł 7 o miąższości 5-6 cm, leżąca horyzontalnie, zgodnie z ławicami spągową i stropową, zbudowana z rdzawego piaskowca, słabo zwięzłego, bez warstwowania w obrębie ławicy, z wkładkami szarego mułowca, słabo zwięzłego.

Sygnalizowane powyżej w tekście zaburzenia ułożenia warw ławicy Ł6 polegają na sfałdowaniach aż do zupełnego zatarcia warstw. Przejście od ułożenia poziomego do obszaru zaburzonego jest nagłe, przebiega na odcinku poziomym ok. 20 cm. Zaburzona jest również spągowa do warw ławica rdzawego piaskowca Ł5, natomiast rdzawe piaskowce Ł4 leżące na stropie ławicy warw nie wykazują zaburzeń położenia analogicznego do warstw warwowych , lecz jedynie takie same jak na skrzydle wschodnim tekstury sedymentacyjne. Co więcej, najwyższe cztery warwy wykazują coraz mniejsze zaburzenia, aż do praktycznie nie zaburzonego położenia w warwie przyspągowej. Z powyższego wynika, że na odsłoniętym obszarze, zaburzenie ma charakter lokalny, zarówno w przekroju poziomym jak i pionowym, obejmujący spągowe do warw ławice piaskowców mulastych oraz warwy.

Zapraszam do odwiedzenia tego interesującego stanowiska.

Pozdrowienia

Ordovic de Von

allbercik · Dołączył: 27 Kwi 2012 Posty: 6 Przeczytał: 0 tematów

Mieszkam bardzo blisko a nawet nie wiedziałem że takie atrakcje tam są Smile