FORUM GEOLOGICZNE

Piotr Przybyszewski

Zapewne Gałęzice w Górach Świętokrzyskich są doskonale znane wielu osobom. Dla mnie były odkryciem schyłku tego lata. Pojechałem tam żoną i synem w poszukiwaniu skamieniałości karbońskich opisywanych tak pięknie przez Passendorfera w „Na skalnej drodze”. Niestety, czy to mieliśmy pecha, czy też byliśmy niedostatecznie przygotowani teoretycznie, słowem – nie znaleźliśmy opisywanych wychodni łupków karbońskich. Niemniej włażenia z Gałęzic są trudne do zapomnienia. Przede wszystkim polecam to miejsce jako świetną bazę wypadową w różnych kierunkach i w czasie– czy to na wschód przez pasmo Zelejowej do Cechsztynu kamieniołomu Zygmuntówka w Czerwonej Góry i Dewonu jaskini Raj, czy to na zachód do dewonu Miedzianki, czy też wreszcie na południowy wschód w stronę Dewonu i Triasu Chęcin i Góry Rzepki. Wszystkie te miejsca są w zasięgu jednodniowej wycieczki pieszej. Na rowerze można by dotrzeć jeszcze dalej, bez trudu przeskoczyć dwieście milionów lat do Jury w Tokarni. Takie są właśnie Góry Świętokrzyskie – trzeba uważac przy przechodzeniu przez jezdnie, żeby nie trafić do innego okresu geologicznego. W Gałęzicach zatrzymaliśmy się w gospodarstwie agroturystycznym „Róża” państwa Woźniaków, pod numerem 42. Podaję telefon, bo naprawdę warto tam się zatrzymać: 693-41-84-37, 600-566-812 . Do dyspozycji przyjezdnych stoi cały stary, drewniany, dwuizbowy dom. Niestety, nieczynny w zimę, bo nie ma dostatecznego ogrzewania. Co dla nas najważniejsze, jest tam cicho. Jesteśmy przewrażliwieni na tym punkcie od czasu, gdy byliśmy zmuszeni do zamieszkania w schronisku młodzieżowym z początkującą orkiestrą dętą (ale o tym innym razem).

Dom w Gałęzicach 42
[link widoczny dla zalogowanych]

Największe wrażenie w Gałęzicach robi oczywiście wąwóz w górze Stokówka. Wprost nie do uwierzenia, że jest to pozostałość kamieniołomu, a nie twór naturalny. Obecnie pionowe ściany tego wąwozu przyciągają miłośników wspinaczki skałkowej. Jedna z dróg wpinaczkowych nosi nazwę „zemsta wiewiórek”. Rzeczywiście, po pionowych ścianach pomykają bez najmniejszego trudu te sympatyczne gryzonie, co zresztą udało się nam nawet sfotografować. Ale za co miałyby się mścić te wiewiórki – tego nie udało się nam ustalić.

Widok z góry na wąwóz Stokówki
[link widoczny dla zalogowanych]

Silnie zerodowana ściana z licznymi gniazdami i żyłami czerwonych luźnych wapieni.
[link widoczny dla zalogowanych]

Wąwóż Stokówki - widik z góry
[link widoczny dla zalogowanych]

Spękania i szczeliny ściany skalenj w wąwozie Stokówka
[link widoczny dla zalogowanych]

Wiewórka pomykajaca po pionowej ściaie skalnej.
[link widoczny dla zalogowanych]

Niezapomnianych doznań estetycznych dostarczyły nam pionowe ściany wąwozu, tym bardziej, że są one bardzo urozmaicone kolorystycznie i fakturowo. Materia skalna zmienia się na przestrzeni kilkunastu kroków od białych, zbitych wapieni poprzez różowe, czerwone do brązowych. Szczególnie interesujące są pionowe szczeliny i gniazda wypełnione czerwonym lub dla odmiany jasnożółtym, mało zwięzłym wapieniem. Według naszej wiedzy są to twory związane z mineralizacją hydrotermalną, ale brak nam bliższych danych. Jeśli ktokolwiek z koleżeństwa ma na ten temat większą wiedze proszę o wypowiedzenie się.

Złoże luźnych, jasnozółtych i czerwoynych wapieni w ścianie wąwozu Stokówka
[link widoczny dla zalogowanych]

Zółte, luźne wapienie
[link widoczny dla zalogowanych]

Czerwone, luźne wapienie
[link widoczny dla zalogowanych]

Czerwone, luźne wapienie
[link widoczny dla zalogowanych]

Bardzo ciekawym obiektem w Gałęzicach są również skałki – pomnik przyrody w. Od razu chcę zastrzec, że widoczne na zdjęciach otłuczenia skal nie są naszym dziełem, mamy bowiem zasadę, że w obiektach objętych ochroną nie stukamy, a jedynie zbieramy co spadło. Nie zdołaliśmy do końca rozszyfrować morfologi i genezy tego obiektu, a ma on dosyć złożoną budowę. Otóż przede wszystkim u podnóża skałek króluje typowy dla Gałęzic zlepieniec cechsztyński, przechodzący nieco wyżej w coś w rodzaju brekcji, natomiast najwyższe partie skałek zbudowane są z bardzo ładnego różowego, zbitego wapienia. Jeśli ktoś z koleżeństwa miałby bliższe dane na temat tego obiektu bardzo proszę o wypowiedź.

Skałki pomnik przyrody w Galęzicach - widok ogólny
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

Zlepieniec cechsztyński o upodnóża skałek
[link widoczny dla zalogowanych]

Brekcje w dolnej cześci skałek
[link widoczny dla zalogowanych]

Różowe wapienie w górnej części skałek
[link widoczny dla zalogowanych]

Wreszcie ostatnia sprawa – te nieszczęsne łupki karbońskie. Passendorfer pisze cyt. ”W gałęzicach posuwając się od zlepieńców cechsztyńskich ku południowi, przechodzimy zrazu oliwkowe łupki ze zwęglonymi szczątkami roślin. Jest to karbon dolny. Idąc dalej widzimy lekko wzniesione, porosłe krzakami skałki. Na ich nadwietrzałej powierzchniach rysują się krążki opatrzone promieniście przebiegającymi żeberkami. To krążki łodyg liliowców....Wydobyte skamieniałości określają wspomniane wapienie jako karbon dolny w swoistym wykształceniu wapienia węglowego.” Mam pytanie, czy skałki – pomnik przyrody o których wcześniej pisałem to samo stanowisko o którym pisze Passendorfer? A jeśli nie, to gdzie są wreszcie w okolicach Galęzic te słynne stanowiska skamieniałości karbońskich?

Warto zatem odwiedzić Gałęzice, najlepiej zaś z plecakiem, młotkiem i aparatem fotograficznym. Polecam!!

Na koniec zagadka. Skąd pochodzą poniższe zdjęcia. Na pierwszy rzut oka jest to typowa wydma (piaseczek w niej drobny, prawie czysta krzemionka, lekko żółtawy).

Wydmy - zagadka
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

Łukasz

Skalki, o ktorych piszesz to wapienie cechsztynskie. Zreszta warto w nich potluc, bo czasem trafiaja sie fajne ramienionogi. Karbon natomiast to takie malutkie, rozciagniete wzniesienie przy samej krawedzi Ostrowki, calkowicie porosniete krzakami. Jakies 300 m na S od tej grzedy z cechsztynem.

moozg

Piotr Przybyszewski

Wydmy, czy też aluwia, dokładnie nie udało mi się tego stwierdzić, pochodzą oczywiscie z Gałzic. Z obserwacji polowych stawiam raczej na wydmę, bo piaseczek drobniusi, krzemionkowy, jednolita frakcja. Jakby było twór aluwialny to można by się spodziewać w przekroju odkrywki choćby niewielkiego warstwowania.

Można na nie natrafić idąc od opisywanych przeze mnie skałek leśną drogą w dół. Takie sa już te Góry Świętokrzyskie: dewon, dwa kroki dalej perm, ani się nie obejrzysz jak wdeptujesz w jakiś za przeproszeniem czwartorzęd.

Pozdrowienia
Piotr Przybyszewski

Witek

Witam.. Wybieram się do Jaskini Raj w którąś wakacyjną niedzielę i szukam co jeszcze można ciekawego obejrzeć w okolicy.. Niestety, zdjęcia zamieszczone wyżej się nie otwierają.. czy tylko ja tak mam?

Wielki

Witek

Dziękuję, Wielki... myślę, że upłynął czas ich przechowywania na fotosiku.. tak samo miałem z Imagines... po pół roku znikały.. dopóki nie założyłem płatnego konta na fotosiku i teraz mam spokój..

Piotr Przybyszewski

Jeśli już będziesz w Jaskini Raj, to grzechem byłoby nie odwiedzić kamieniołomu tzw. "marmurów zygmuntowskich" w Czerwonej Górze, które leżą 500 m od jaskini, tyle że pod drugiej stronie tego wzniesienia. Trza dojść do asfaltowej drogi do szpitala w czerwonej Górze, schodzić nią w dół. Po lewej będzie dosyć już zarośnięta droga z płyt betonowych (czy też z tłucznia, nie pamiętam dokładnie). Po kilkuset metrach dojdziesz do kamieniołomu zlepieńców cechsztyńskich przecudnej urody. Ich krasa najlepiej uwidacznia się po deszczu.

Wrzucam na fotosik parę zdjęć.

[link widoczny dla zalogowanych]

Pozdrowienia
PiotrTeodor

geolog-ona · Dołączył: 12 Sty 2007 Posty: 257 Przeczytał: 0 tematów

Pierwszy raz spotkałam sie z okresleniem 'marmur zygmuntowski'...moze i takie jest, ale genetycznie to smiechowo brzmi. Zlepieniec/brekcja zygmuntowska to jasne, ale marmur?

Byłem tu Wielki:
[link widoczny dla zalogowanych]

Witek

Dziękuję wszystkim.. plan jest na najbliższą niedzielę.. (20 lipiec).. Kenny jeszcze proponuje kamieniołom Kowala.. może się uda, ale nie wiem, czy żona wytrzyma dwa kamieniołomy w jeden dzień Very Happy

moozg

Piotr Przybyszewski

Jak można zauważyć napisałem "marmur zygmuntowski" w cudzysłowiu. Jasne, że jest to zlepieniec, ewentualnie brekcja. Marmur w odniesieniu do jest nazwa potoczną, dobrze jednak identyfikującą tę skałę i używana powszechnie nawet przez geologów. W samym kamieniołomie w Czerwonej Górze mamy do czynienia raczej z brekcjami (głaziki słabo obtoczone, kanciaste, spoiwo z czerwonego, żelazistego wapienia, z licznymi żyłkami średniokrystalicznego kalcytu. Dalej, np. w Gałęzicach i w paśmie Zelejowej, spotykamy już zlepieńce o bardzo dobrze obtoczonych głazikach. Ta różnica stopnia obtoczenia daje dużo do zastanowienia na temat genezy i dalszych przemian skał w tych dwóch lokalizacjach.

Pozdrowienia
PiotrTeodor

moozg

malo z tego, dalej na wschod w okolicach kowali oprocz klasycznej zygmuntowki sa zlepience z duzym udzialem kwarcytow...

Witek

witam..

Wspomniany wcześniej wyjazd w Góry Świętokrzyskie mi się nie udał z tej prostej przyczyny, że już w sobotę rano nie przyjęli rezerwacji na wejście w niedzielę do Jaskini Raj, więc pojechaliśmy z żoną do Zamku w Krasiczynie koło Przemyśla - polecam.. Żadnych skał nie zaliczyłem.. ale zwiedziłem jeden z fortów Twierdzy Przemyśl (Fort VIII Łętownia)..

Uważnie śledzę co piszecie i pojadę w okolice Chęcin lepiej przygotowany..
Pozdrawiam..